PORADY  LOGOPEDY

 

I. ĆWICZENIA DYKCJI

Dykcja jest to sposób wypowiadania się związany ze sposobem artykulacji, znajomością norm i zasad tzw. kultury żywego słowa[1]. W logopedii artystycznej skupia się uwagę na tzw. właściwościach ortofoniczno-estetycznych wygłaszanych tekstów[2]. Rozpoznajemy następujące kryteria dykcji:

1. wyrazistość mowy związana z precyzyjną artykulacją głosek,
2. słyszalność, czyli nośność mowy,
3. giętkość, czyli swoboda wypowiadania trudnych grup spółgłoskowych,
4. poprawność rozkładania akcentów,
5. frazowanie,
6. pauzy logiczno-składniowe i emocjonalne,
7. melodyjność,
8. umiejętna ekspresja słowa[3].

 

Ćwiczenia dykcji zgodnie ze wskazaniami Ireny Styczek mają na celu:

1. wyrazistą wymowę głosek, czyli samogłosek i spółgłosek,
2. zastosowanie odpowiedniego tempa mowy.

Wyrazistość wypowiadanych przez człowieka głosek, czyli samogłosek i spółgłosek zależy od sprawności narządów mowy oraz zastosowania odpowiedniego tempa mowy. Dlatego, aby w pełni móc kontrolować tę umiejętność, należy wykonywać ćwiczenia wpływające na giętkość:

1. dolnej szczęki,
2. warg,
3. języka,
4. podniebienia miękkiego.

Te ćwiczenia są przydatne dla wszelkich grup, tzn. dla osób, które nie posiadają problemów ze sprawnością mięśni, jak również tych z zaburzeniami wymowy. Poniżej przedstawiono ćwiczenia, które powinny zostać wpierw wykonane przez logopedę, a następnie w jego obecności przez pacjenta. Każde z ćwiczeń powinno być wykonane wolno i precyzyjnie, bez zbędnego pośpiechu. Warto je wykonywać, stojąc przed lustrem[4].  

Ćwiczenia wyrazistej artykulacji samogłosek.

Ćwiczenia wyrazistej artykulacji spółgłosek.

Tempo mowy.

Ćwiczenia dykcji:

Należy wykonywać ćwiczenia każdego dnia, przed lustrem, zachowując wszelką staranność artykulacyjną. Kierujemy głos ,,na maskę”. [Schemat: Kontrola głosu]

Można rozpisać alfabet, łącząc spółgłoski z samogłoskami, np.

pa, po, pe, pu, py,

ba, bo, be, bu, by,

wa, wo, we, wu, wy,

fa, fo, fe, fu, fy,

pia, pio, pie, piu, piy,

bia, bio, bie, biu, biy,

AKCENT

Drugim, ważnym zagadnieniem jest akcent. Zgodnie ze słownikiem logopedycznym E.M. Skorek jest to wyróżnienie pewnej sylaby w wyrazie lub w zadaniu. Wtedy mówimy o akcencie wyrazowym lub zdaniowym. Można tego dokonać poprzez:

1. siłę dźwięku, wydechu (akcent dynamiczny, przyciskowy),
2. wysokość tonu podstawowego (akcent melodyczny, toniczny, muzyczny),
3. iloczas, czyli czas trwania wymawiania głoski.

W języku polskim zazwyczaj występuje akcent dynamiczny[5].

 

Należy pamiętać, że odpowiednia praca związana z giętkością mięśni narządów mowy oraz zwracanie uwagi na percepcję mowy, ma ogromny wpływ na jakość naszej komunikacji. Osoby, które pracują głosem muszą wiedzieć, że staranność artykulacyjna, rytmizacja wypowiedzi, cechy prozodyczne oraz gesty foniczne wpływają na percepcję mowy. Dlatego należy odpowiednio je korygować i kształtować w procesie ćwiczeń.

 

Bibliografia:

 

1. Logopedia – pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki. Tom 2. Red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska. Opole 2003 r.

2. Skorek E.M.: Z logopedią na Ty. Podręczny słownik logopedyczny. Kraków 2004 r.

3. Styczek I.: Logopedia. Warszawa 1980 r.

4. Toczyska B:  Elementarne ćwiczenia dykcji. Gdańsk 2004 r.

 

Zebrała i opracowała:

 dr Agnieszka Machnik-Hacukiewicz

 

 

II. Retoryka

,,Poetą się rodzi, mówcą się staje” – retoryka jest podyktowana koniecznością. Dlatego każdy mówca musi być WOJOWNIKIEM, który poprzez swój zmysł analityczny i krytyczny, niczym strateg obmyśla plan działania! Jeśli chcemy otrzymać miano RETORA, niestety musimy zmierzyć się z własnymi słabościami, ułomnościami mowy oraz słuchaczami! (Bocheńska Katarzyna: Sztuka retoryki. Uczeń w roli mówcy. Warszawa 2005 r., s. 19-20)

Poniżej podano wskazówki, które pomogą stać się dobrym i opanowanym mówcą:

Dziesięć kroków dobrego mówcy:

1. Zostaliśmy wybrani, aby publicznie wystąpić.

Musimy pamiętać, że strach jest naturalną cechą i wszelkie objawy, np. pocenie się, drżenie, ucisk w żołądku mogą się pojawić przed publicznym wystąpieniem.

Należy radzić sobie ze stresem:

1. Przed wystąpieniem – kilka godzin:

- Bierzemy kąpiel.

- Słuchamy ulubionej muzyki.

- Idziemy na spacer.

- Wykonujemy ćwiczenia oddechowe, fonacyjne, artykulacyjne i dykcyjne.

- Ćwiczymy przed lustrem naszą przemowę.

- Nie pijemy alkoholu lub nie zażywamy lekarstw!

2. Przed wystąpieniem – kilka minut:

- Bierzemy głęboki oddech.

- Wykonujemy kilka najprostszych ćwiczeń dykcyjno – emisyjnych.

3. Występ:

- Uśmiechamy się do słuchaczy, jednak nie przesadzajmy.

- Przywitajmy ich.

- Utrzymujemy kontakt wzrokowy ze słuchaczami.

 

Pamiętamy, że najgorsze są pierwsze sekundy, potem nasz organizm zaczyna się uspokajać!

2. Poznajemy tych, do których będziemy przemawiać.

 

Rażącym błędem jest brak zainteresowania grupą, do której przemawiamy, dlatego że może się zdarzyć sytuacja, w której przedstawiamy dwukrotnie to samo zagadnienie tej samej grupie. Dlatego należy pamiętać:

- Do ilu osób będziemy mówić?

- W jakim będą wieku?

- Jakiej są płci?

- Jaki cel jest ich przybycia i czego od nas oczekują?

- Gdzie odbędzie się wystąpienie?

- Z jakiej okazji ono się odbywa?

- Kto będzie przemawiał przede mną i po mnie?

- Kim są słuchacze i jakie są ich zainteresowania?

3. Starannie zapoznajemy się z tematem naszego przemówienia, tzn. czytamy ze zrozumieniem!
4. Nie obniżamy własnej roli lub nie przeceniamy swej wiedzy!
5. Starannie przygotowujemy się do wystąpienia, zbieramy wszelkie informacje i układamy je w taki sposób, aby je najlepiej wykorzystać.
6. Tworzymy całość. Pamiętamy o odpowiednim wstępnie, w którym uwodzimy słuchaczy, właściwym rozwinięciu oraz podsumowaniu, które ma przypominać wyrafinowany sos wieńczący ulubione danie.

 

Pamiętamy, że podsumowanie musi zawierać skrót tego, o czym mówiliśmy. Kolejno przypominamy najważniejsze tezy oraz wnioski i odpowiednio kończymy.

7. Odpowiednie przygotowanie.

Należy pamiętać, że każde przemówienie musi być kilkakrotnie przećwiczone i dopracowane. Nie można:

- robić ciągłych pauz,

- mówić cicho i niewyraźnie,

- stać plecami do słuchaczy (głos niknie),

- przechadzać się (głos jest mało słyszalny i słuchacz się rozprasza),

- wtrącać tzw. jęków namysłu, np.: aaaaaaaa, mmmmm, itp.,

 

Pamiętamy, aby wykonywać ćwiczenia oddechowe, fonacyjne, artykulacyjne i dykcyjne przed lustrem oraz przed osobą trzecią!

8. Szanujmy naszego słuchacza i zwracajmy się do niego z należyty sposób.
9. Odpowiednio wykorzystujemy sprzęt.

Nie należy zapomnieć, że nasze wystąpienie będzie ciekawsze, jeśli posłużymy się dodatkowymi materiałami lub przyrządami. Musimy pamiętać, żeby przygotować się i zabrać ze sobą wszystko, co jest nam potrzebne oraz upewnić, się że to zadziała! Każda folia, plansza lub slajd musi być dobrze przygotowany, czytelny i estetyczny! Można wykorzystać mikrofon, jednak to też zależy od sytuacji, miejsca i publiczności, do której się zwracamy.

10. Ćwiczenie czyni mistrza!

Tylko osoba, która starannie przygotowuje się do swego wystąpienia ma szansę odnieść sukces. Jednak musimy pamiętać, że ta droga jest długa i ciężka. Liczne próby mogą z nas stworzyć odpowiednich mówców. Jednak należy również pamiętać, że obok przygotowania i ćwiczeń, ważny jest właściwy ubiór, dodatki, a u kobiet również makijaż i biżuteria!

Przemówienie perswazyjne i przemówienie informacyjne:

• Przemówienie perswazyjne jest nastawione na przekonanie do czegoś naszego słuchacza. Jednak należy pamiętać o uczciwości i kompetencjach.

 

• Przemówienie informacyjne jest nastawione na przekaz danych informacji w sposób rzetelny i atrakcyjny dla słuchacza.

 

Chwyty i środki retoryczne:

Dobry mówca musi pamiętać, aby w swoim przemówieniu stosować znane wszystkim figury retoryczne. Często wykorzystujemy je w mowie codziennej, tym bardziej trzeba ich użyć podczas przemówienia.

Do najpopularniejszych chwytów i środków retorycznych zaliczamy:

• Przykład.
• Porównanie.
• Powtórzenie.
• Metaforę.
• Kontrast (Antytezę).
• Wzmocnienie.
• Podsumowanie cząstkowe.
• Cytat.
• Wykrzyknienie.
• Niedopowiedzenie.
• Pytanie retoryczne.
• Wtrącenie.
• Paradoks.
• Hiperbolę.
• Aluzję.
• Zaskoczenie.
• Grę słów.

 

Wymienione elementy powodują, że nasza wypowiedź będzie ciekawsza i atrakcyjniejsza dla potencjalnego odbiorcy. Pomoże to zlikwidować monotonność wypowiedzi.

 

Ćwiczenia

 

1. Jaki jestem?

Przyjrzyj się sobie w roli mówcy. Zwróć uwagę na mimikę twarzy, gesty rąk, strój, zachowanie i atrybuty. Sporządź notatki. Wypunktuj plusy i minusy wystąpienia. Popracuj nad minusami.

 

2. Jak mnie widzą i słyszą – pora na autoprezentację!

Po pierwszym ćwiczeniu, przejdź do następnego. W tym ćwiczeniu należy wykreować własną osobę. Jednak trzeba pamiętać o wcześniej popełnionych błędach. Zastanów się, co jest powodem Twoich dalszych błędów. Kolejno przyjrzyj się programom publicystycznym i osobą biorących w nim udział. Oceń je.

 

3. Odwołując się do słów Adama Hanuszkiewicza: ,,Do siebie mówią tylko chorzy umysłowo i smutne kobiety podgrzewające posiłki”, zastanów się nad idealnym wizerunkiem mówcy oraz stwórz przykładową mowę, w której poruszysz jeden z aktualnych problemów w kraju.

 

4. Wyobraź sobie sytuację: O godzinie 11.00 masz ważne wystąpienie, od którego zależy dalsza Twoja kariera zawodowa. Zaplanuj wieczór i pranek. W jaki sposób przygotujesz się do tego?

 

Bibliografia:

 

1. Bishop Sue: Asertywność. Opole 1996 r.

2. Bocheńska Katarzyna: Sztuka retoryki. Uczeń w roli mówcy. Warszawa 2005 r.

 

Zebrała i opracowała:

dr Agnieszka Machnik-Hacukiewicz

 

 III. STRES

Jeżeli w naszym życiu pojawiają się różne wymagania, np. fizyczne czy psychiczne, nasz organizm ulega zjawisku biologicznemu, który nazywamy stresem. Po tym pojęciem kryją się bodźce, wpływające na tzw. gotowość człowieka do wykonywania narzuconych mu działań. Niestety człowiek narażony na stres, może odczuwać liczne dolegliwości, z którymi powinien sobie poradzić.

1. Przyczyny:

 

• Sytuacja wywołująca stres.
• Bodziec wywołany stresem.
• Nieunikniona trema.
• Przeżycie doświadczenia związanego z fiaskiem.

 

2. Symptomy:

 

• Pocenie się.
• Drżenie kolan.
• Przyśpieszony oddech.
• Zaczerwienienia twarzy / dekoltu.
• Zmiany hormonalne.
• Zaburzenia koncentracji.
• Zaburzenia pamięci.
• Przyspieszona akcja serca.
• Podwyższone ciśnienie krwi.
• Suchość w ustach.
• Gęsia skórka.
• Łamiący się głos.

 

3. Redukowanie strachu mówienia:

 

• Trening rozluźniający.
• Świadome nastawienie na sytuację mówienia.
• Ćwiczenia mowy / wymowy przed lustrem, tak często, jak to możliwe.
• Środki uspokajające, takie jak: herbata, relaks itp.

 

Uwaga! Nie wolno spożywać alkoholu lub lekarstw!

Pamiętaj!!!!

• Zmień nastawienie i zaakceptuj strach!
• Obserwuj zachowanie ciała i opanuj te, które są niewłaściwe!
• Ćwicz retorykę! Bądź pewny siebie!
• Nauczyć się panować nad środkami pozawerbalnymi!

 

Opracowała:

dr Agnieszka Machnik-Hacukiewicz

 

Drodzy uczniowie

Zapraszam ponownie!