ZAKRES MATERIAŁU I WYMAGANIA EDUKACYJNE NA OCENY

WEDŁUG

Programu nauczania geografii
 dla gimnazjum - Planeta Nowa autorstwa Ewy Marii Tuz
i Dawida Szczypińskiego

SZKOŁA POSTAWOWA

Program nauczania geografii w szkole podstawowej – Planeta Nowa 

autorstwa Ewy Marii Tuz i Barbary Dziedzic

Planeta Nowa

SZKOŁA PODSTAWOWA

Podręcznik do geografii dla klasy siódmej szkoły podstawowej

 

 

Nr dopuszczenia:	906/3/2017
Autorzy:	Roman Malarz, Mariusz Szubert, Tomasz Rachwał
Seria:	Planeta Nowa

 

GIMNAZJUM

 Klasa druga

Autor:   Dawid Szczypiński, Mirosław Wójtowicz

Nazwa serii:    „Planeta Nowa 2”

Nr dopuszczenia:   7/2/2009/2015

 

Klasa trzecia
 

Autor:   Mariusz Szubert

Nazwa serii:    „Planeta Nowa 3”

Nr dopuszczenia:   7/3/2010

WYMAGANIA OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE /WG PODSTAWY PROGRAMOWEJ MEN/

 

GEOGRAFIA

 

Wymagania ogólne

I.  Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. 

Uczeń dokonuje obserwacji i pomiarów w terenie; potrafi korzystać z planów, map, fotografii,

rysunków,  wykresów,  danych  statystycznych,  tekstów  źródłowych  oraz  technologii

informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji

geograficznych.

II.  Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów.

Uczeń  posługuje  się  podstawowym  słownictwem  geograficznym  w  toku  opisywania 

oraz wyjaśniania zjawisk i procesów zachodzących w środowisku  geograficznym; identyfikuje

związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych

skalach  przestrzennych  (lokalnej,  regionalnej,  krajowej,  globalnej);  rozumie  wzajemne  relacje

przyroda-człowiek; wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne warunków środowiska przyrodniczego

oraz działalności człowieka na Ziemi. 

III. Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. 

Uczeń  wykorzystuje  wiedzę  i  umiejętności  geograficzne  w  celu  lepszego  rozumienia

współczesnego świata i swojego w nim miejsca; stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne

w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska.

IV. Kształtowanie postaw. 

Uczeń rozwija w sobie: ciekawość świata poprzez zainteresowanie własnym regionem, Polską,

Europą  i  światem;  świadomość  wartości  i  poczucie  odpowiedzialności  za  środowisko

przyrodnicze i kulturowe własnego regionu i Polski; patriotyzm i poczucie toŜsamości (lokalnej,

regionalnej, narodowej) przy jednoczesnym poszanowaniu innych narodów i społeczności – ich

systemów wartości i sposobów życia.

Wymagania szczegółowe 

1.  Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń:

1)  wykazuje  znaczenie  skali  mapy  w  przedstawianiu  różnych  informacji

geograficznych  na  mapie;  posługuje  się  skalą  mapy  do  obliczenia  odległości  w

terenie;   106

2)  odczytuje  z  map  informacje  przedstawione  za  pomocą  różnych  metod 

kartograficznych;

3)  posługuje  się  w  terenie  planem,  mapą  topograficzną,  turystyczną,  samochodową

(m.in.  orientuje  mapę  oraz  identyfikuje  obiekty  geograficzne  na  mapie 

i w terenie);

4)  identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne

na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych;

5)  dobiera  odpowiednią  mapę  w  celu  uzyskania  określonych  informacji 

geograficznych;

6)  określa  położenie  geograficzne  oraz  matematyczno-geograficzne  punktów  i

obszarów na mapie; 

7)  lokalizuje  na  mapach  (również  konturowych)  kontynenty  oraz  najważniejsze

obiekty geograficzne na świecie i w Polsce (niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora,

wyspy, morza, państwa itp.);

8)  analizuje  i  interpretuje  treści  map  ogólnogeograficznych,  tematycznych, 

turystycznych; 

9)  projektuje  i  opisuje  trasy  podróży  na  podstawie  map  turystycznych,

topograficznych i samochodowych.

2.  Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń:

1)  podaje  główne  cechy  kształtu  i  wymiarów  Ziemi;  odczytuje  współrzędne

geograficzne na globusie; 

2)  posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny,

czas  strefowy;  podaje  cechy  ruchu  obrotowego;  wyjaśnia,  dlaczego  zostały

wprowadzone  strefy  czasowe  i  granica  zmiany  daty;  posługuje  się  mapą  stref

czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi;

3)   podaje  cechy  ruchu  obiegowego  Ziemi;  przedstawia  (wykorzystując  również

własne  obserwacje)  zmiany  w  oświetleniu  Ziemi  oraz  w  długości  trwania  dnia

i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku; 

4)  podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.

3.  Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń: 

1)  charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat;

2)  charakteryzuje  na  podstawie  wykresów  lub  danych  liczbowych  przebieg

temperatury  powietrza  i  opadów  atmosferycznych  w  ciągu  roku  w  wybranych

stacjach  meteorologicznych  położonych  w  róŜnych  strefach  klimatycznych;

oblicza  amplitudę  i  średnią  temperaturę  powietrza;  wykazuje  na  przykładach

związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza;

3)  wykazuje  zróżnicowanie  klimatyczne  Ziemi  na  podstawie  analizy  map

temperatury  powietrza  i  opadów  atmosferycznych  oraz  map  stref  klimatycznych 

na Ziemi;

4)  podaje  na  podstawie  map  tematycznych  zależności  między  strefami  oświetlenia

Ziemi a strefami klimatycznymi oraz wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie

roślinności i gleb na Ziemi;

5)  podaje  główne  cechy  płytowej  budowy  litosfery;  wykazuje  związki  pomiędzy

płytową  budową  litosfery  a  występowaniem  zjawisk  wulkanicznych  i  trzęsień

ziemi;   

6)  posługuje  się  ze  zrozumieniem  pojęciem  wietrzenia  i  erozji;  przedstawia

rzeźbotwórczą rolę wód płynących, fal morskich, wiatru, lądolodów i lodowców

górskich; 

7)  rozpoznaje  i  opisuje  w  terenie  formy  rzeźby  powstałe  w  wyniku  działania

czynników rzeźbotwórczych.

4.  Położenie i środowisko przyrodnicze Polski. Uczeń:

1)  charakteryzuje,  na  podstawie  map  równej  treści,  położenie  własnego  regionu

w Polsce  oraz  położenie  Polski  na  świecie  i  w  Europie;  opisuje  podział

administracyjny Polski; podaje nazwy i wskazuje na mapie województwa oraz ich

stolice;

2)  opisuje  najważniejsze  wydarzenia  (obrazy)  z  przeszłości  geologicznej  Polski:

powstanie  węgla  kamiennego,  powstawanie  gór,  zalewy  mórz,  zlodowacenia;

wykazuje  zależności  pomiędzy  współczesną  rzeźbą  Polski  a  wybranymi

wydarzeniami geologicznymi;

3)  rozpoznaje główne rodzaje skał występujących we własnym regionie i w Polsce;

wskazuje  na  mapie  najważniejsze  obszary  ich  występowania;  podaje  przykłady

wykorzystania skał w różnych dziedzinach życia człowieka;

4)  podaje  główne  cechy  klimatu  Polski;  wykazuje  ich  związek  z  czynnikami 

je  kształtującymi;  wyjaśnia  mechanizm  powstawania  wiatru  halnego  i  bryzy 

morskiej;

5)  wymienia główne rodzaje zasobów naturalnych Polski i własnego regionu: lasów,

wód,  gleb,  surowców  mineralnych;  korzystając  z  mapy,  opisuje  ich

rozmieszczenie i określa znaczenie gospodarcze.

5.  Ludność Polski. Uczeń:

1)  wyjaśnia i poprawnie stosuje podstawowe pojęcia z zakresu demografii: przyrost

naturalny, urodzenia i zgony, średnia długość życia;

2)  odczytuje  z  róŜnych  źródeł  informacji  (m.in.  rocznika  statystycznego  oraz

piramidy płci i wieku) dane dotyczące: liczby ludności Polski, urodzeń, zgonów,

przyrostu naturalnego, struktury płci, średniej długości życia w Polsce; odczytuje

wielkość i główne kierunki migracji z Polski i do Polski;

3)  charakteryzuje,  na  podstawie  map  gęstości  zaludnienia,  zróżnicowanie

rozmieszczenia  ludności  w  Polsce  i  zamieszkiwanym  regionie  oraz  wyjaśnia  te

różnice czynnikami przyrodniczymi, historycznymi, ekonomicznymi;

4)  wykazuje  różnice  w  strukturze  zatrudnienia  ludności  w  Polsce  i  we  własnym

regionie; 

5)  podaje główne, aktualne problemy rynku pracy w Polsce i we własnym regionie;

6)  analizuje,  porównuje,  ocenia  rozmieszczenie  i  wielkość  miast  w  Polsce  i zamieszkiwanym regionie; wyjaśnia przyczyny rozwoju wielkich miast w Polsce.

6.  Wybrane zagadnienia geografii gospodarczej Polski. Uczeń:

1)  wyróżnia  główne  cechy  struktury  ubytkowania  ziemi,  wielkości  i  własności

gospodarstw  rolnych,  zasiewów  i  hodowli  w  Polsce  na  podstawie  analizy  map,

wykresów, danych liczbowych;

2)  podaje przyczyny zróżnicowania w  rozmieszczeniu wybranych upraw (pszenicy,

ziemniaków, buraków cukrowych) oraz chowu bydła i trzody chlewnej w Polsce;    108

3)  przedstawia,  na  podstawie  róŜnych  źródeł  informacji,  strukturę  wykorzystania

źródeł energii w Polsce i ocenia jej wpływ na stan środowiska przyrodniczego;

4)  wyjaśnia  przyczyny  zmian  zachodzących  w  przemyśle  w  Polsce  i  we  własnym

regionie  oraz  wskazuje  najlepiej  rozwijające  się  obecnie  w  Polsce  gałęzie

produkcji przemysłowej;

5)  rozróżnia  rodzaje  usług;  wyjaśnia  szybki  rozwój  wybranych  usług  w  Polsce 

i we własnym regionie; 

6)  wykazuje  na  przykładach  walory  turystyczne  Polski  oraz  opisuje  obiekty

znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego

Ludzkości;

7)  opisuje  na  podstawie  map  i  wyjaśnia  zróżnicowanie  gęstości  i  jakości  sieci

transportowej  w  Polsce  i  wykazuje  jej  wpływ  na  rozwój  innych  dziedzin

działalności gospodarczej;

8)  wykazuje  konieczność  ochrony  środowiska  przyrodniczego  i  kulturowego  w Polsce;  wymienia  formy  jego  ochrony,  proponuje  konkretne  działania  na  rzecz

jego ochrony we własnym regionie.

7.  Regiony geograficzne Polski. Uczeń:

1)  wskazuje na mapie główne regiony geograficzne Polski;

2)  charakteryzuje,  na  podstawie  map  tematycznych,  środowisko  przyrodnicze

głównych  regionów  geograficznych  Polski,  ze  szczególnym  uwzględnieniem

własnego regionu (również na podstawie obserwacji terenowych);

3)  opisuje,  na  podstawie  map  tematycznych,  najważniejsze  cechy  gospodarki

regionów geograficznych Polski oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi;

4)  przedstawia,  np.  w  formie  prezentacji  multimedialnej,  walory  turystyczne

wybranego  regionu  geograficznego,  ze  szczególnym  uwzględnieniem  jego

walorów 

kulturowych;

5)  projektuje  i  opisuje,  na  podstawie  map  turystycznych,  tematycznych,

ogólnogeograficznych  i  własnych  obserwacji  terenowych,  podróż  wzdłuż

wybranej  trasy 

we własnym regionie, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe;

6)  przedstawia  główne  cechy  położenia  oraz  środowiska  przyrodniczego  Morza

Bałtyckiego; wykazuje znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego oraz przyczyny

degradacji jego wód. 

8.  Sąsiedzi Polski – zróżnicowanie geograficzne, przemiany. Uczeń:

1)  charakteryzuje i porównuje, na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej,

środowisko  przyrodnicze  krajów  sąsiadujących  z  Polską;  wykazuje  ich

zróżnicowanie społeczne i gospodarcze; 

2)  wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec;

3)  przedstawia współczesne przemiany społeczne i gospodarcze Ukrainy;

4)  wykazuje zróżnicowanie przyrodnicze, narodowościowe, kulturowe i gospodarcze

Rosji;

5)  przedstawia  główne  cechy  środowiska  przyrodniczego,  gospodarki  oraz  formy

współpracy  z  krajem  będącym  najbliższym  sąsiadem  regionu,  w  którym  uczeń

mieszka.  

9.  Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka. Uczeń:

1)  wykazuje się znajomością podziału politycznego Europy;

2)  określa  położenie  Europy  i  główne  cechy  środowiska  przyrodniczego  na

podstawie mapy ogólnogeograficznej i map tematycznych;

3)  opisuje,  na  podstawie  map  tematycznych,  zróżnicowanie  regionalne,  kulturowe,

narodowościowe  i  etniczne  współczesnej  Europy  oraz  najważniejsze  przyczyny

i konsekwencje tego zróżnicowania; 

4)  wykazuje,  na  podstawie  map  tematycznych,  związki  między  głównymi  cechami

środowiska  przyrodniczego  Europy  Północnej  a  głównymi  kierunkami  rozwoju

gospodarczego;

5)  wykazuje,  na  przykładzie  rolnictwa  Francji  lub  innego  kraju  europejskiego,

związek  pomiędzy  warunkami  przyrodniczymi  a  kierunkiem  i  efektywnością

produkcji rolnej; identyfikuje cechy rolnictwa towarowego;

6)  przedstawia,  na  podstawie  wskazanych  źródeł  informacji  geograficznej,  główne

kierunki  i przyczyny  zmian  w  strukturze  przemysłu  wybranego  regionu 

(lub okręgu) przemysłowego w Europie Zachodniej; 

7)  przedstawia  główne  cechy  położenia,  wielkości,  układu  przestrzennego

oraz znaczenie Paryża lub Londynu jako światowej metropolii;

8)  wykazuje  wpływ  gór  na  cechy  środowiska  przyrodniczego  oraz  gospodarkę

krajów alpejskich; 

9)  wykazuje  związki  między  rozwojem  turystyki  w  Europie  Południowej  a warunkami przyrodniczymi oraz dziedzictwem kultury śródziemnomorskiej; 

10)  prezentuje  opracowaną  na  podstawie  map,  przewodników,  Internetu  trasę

wycieczki po Europie lub jej części.

10. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda - gospodarka. Uczeń:

1)  wykazuje,  na  podstawie  map  tematycznych,  że  kontynent  Azji  jest  obszarem

wielkich geograficznych kontrastów;

2)  przedstawia,  na  podstawie  map  tematycznych,  warunki  przyrodnicze  obszarów, 

na których kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje;

3)  analizuje wykresy i dane liczbowe dotyczące rozwoju ludnościowego i urbanizacji

w Chinach;  wyjaśnia,  na  podstawie  map  tematycznych,  zróżnicowanie

rozmieszczenia  ludności  na  obszarze  Chin;  podaje  kierunki  rozwoju

gospodarczego  Chin  oraz  wskazuje  zmiany  znaczenia  Chin  w  gospodarce

światowej;

4)  wykazuje znaczenie czynników społeczno-kulturowych w tworzeniu nowoczesnej

gospodarki Japonii na tle niekorzystnych cech środowiska przyrodniczego; 

5)  wykazuje  związek  pomiędzy  rytmem  upraw  i  „kulturą  ryżu”  a  cechami  klimatu

monsunowego w Azji Południowo-Wschodniej;

6)  opisuje  kontrasty  społeczne  i  gospodarcze  w  Indiach;  wyjaśnia  przyczyny

gwałtownego rozwoju nowoczesnych technologii;

7)  charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod kątem cech kulturowych, zasobów

ropy  naftowej,  kierunków  i  poziomu  rozwoju  gospodarczego;  wskazuje  miejsca

konfliktów zbrojnych;

8)  charakteryzuje  na  podstawie  map  tematycznych  i  wyjaśnia  występowanie  stref

klimatyczno-roślinno-glebowych w Afryce;   110

9)  wykazuje,  na  przykładzie  strefy  Sahelu,  związek  pomiędzy  formami

gospodarowania człowieka a zasobami wodnymi; uzasadnia potrzebę racjonalnego

gospodarowania  w środowisku  charakteryzującym  się  powabnymi  niedoborami

słodkiej wody;

10)  określa  związki  pomiędzy  problemami  wyżywienia,  występowaniem  chorób 

(m.in. AIDS) a poziomem Życia w krajach Afryki na południe od Sahary;

11)  wyróżnia  główne  cechy  i  przyczyny  zróżnicowania  kulturowego  i  etnicznego

Ameryki Północnej i Południowej;

12)  identyfikuje  konflikt  interesów  pomiędzy  ekologicznymi  skutkami  wylesiania

Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem; określa cechy rozwoju i problemy

wielkich miast w Brazylii;

13)  wykazuje  związki  między  gospodarką  a  warunkami  środowiska  przyrodniczego 

w  najważniejszych  regionach  gospodarczych  Stanów  Zjednoczonych  Ameryki

Północnej; określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej;

14)  przedstawia, na podstawie map tematycznych, główne cechy gospodarki Australii

na tle warunków środowiska przyrodniczego;

15)  przedstawia  cechy  położenia  i  środowiska  geograficznego  Antarktyki  i  Arktyki;

podaje główne cechy i przyczyny zmian w środowisku przyrodniczym obszarów

okołobiegunowych.