Pojęcia

Postacie

Daty

Umiejętności

Oświecenie, empiryzm, racjonalizm, deizm, ateizm, klasycyzm, encyklopedyści, wolnomularstwo, masoneria

Izaak Newton, Karol Monteskiusz, Wolter, James Watt, Jean-Jacques Rousseau Karol Linneusz, Benjamin Franklin, Andreas Celsjusz

• Wymienić idee oświecenia i rozpoznać je w nauce, literaturze, architekturze i sztuce;
• Scharakteryzować zasadę trójpodziału władzy Monteskiusza i zasadę umowy społecznej Rousseau;
• Wymienić najważniejsze wynalazki XVIII w.;
• Określić ramy czasowe epoki oświecenia

Absolutyzm oświecony

Piotr I, Katarzyna II, Fryderyk II, Maria Teresa, Józef II,

1701

• Wymienić i porównać reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach, Rosji i Austrii
• Scharakteryzować rozwój terytorialny Rosji, Prus i Austrii
• Ocenić znaczenie przeprowadzonych reform dla układu sił w Europie w XVIII w.

Wojna północna, sejm niemy, traktat trzech czarnych orłów, Order Orła Białego,  tumult toruński

August II Mocny, Stanisław Leszczyński, August III,

1717, 1732

• Przedstawić przyczyny i przejawy kryzysu w czasach saskich;
• Wyjaśnić zmiany położenia międzynarodowego Rzeczpospolitej w XVIII w.;
• Omówić politykę wewnętrzną i zewnętrzną Sasów;
• Omówić przejawy ożywienia w gospodarce i kulturze czasów saskich
• Scharakteryzować skutki wojny północnej dla Polski

Familia, konfederacja barska, sejm rozbiorowy, Rada Nieustająca, prawa kardynalne, innowierca,

Stanisław August Poniatowski, Tadeusz Rejtan, Mikołaj Repnin, Kazimierz Pułaski

1764, 1768-1772, 1772

• Omówić przyczyny i skutki konfederacji barskiej
• Omówić przyczyny i skutki I rozbioru Polski
• Wskazać zmiany terytorialne po I rozbiorze
• Omówić reformy sejmu konwokacyjnego
• Omówić reformy sejmu rozbiorowego

Szkoła Rycerska, Collegium Nobilium, Komisja Edukacji Narodowej, Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, czasy (oświecenie) stanisławowskie, obiady czwartkowe

Stanisław Staszic, Hugo Kołłątaj, Stanisław Konarski, Bernardo Bellotto (Canalletto), Wojciech Bogusławski, Franciszek Zabłocki, Julian Ursyn Niemcewicz, Marcello Bacciarelli, bracia Załuscy

1773

• Przedstawić okoliczności powstania, zadania i osiągnięcia KEN
• Rozpoznać charakterystyczne cechy polskiego oświecenia i scharakteryzować przykłady sztuki klasycyzmu z uwzględnieniem własnego regionu (Wodzisław Śl. Zamek, kościół M. Lutra w Bielsku)
• Scharakteryzować projekty reform ustrojowych S. Konarskiego i S. Leszczyńskiego
• Ocenić wkład Stanisława Augusta Poniatowskiego

Opłata stemplowa, bostońskie picie herbaty, Deklaracja niepodległości USA

Jerzy Waszyngton, Benjamin Franklin, Thomas Jefferson, Tadeusz Kościuszko, Kazimierz Pułaski

1773, 1776, 1787

• Przedstawić przyczyny i skutki wojny o niepodległość USA
• Ocenić wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednocz.
• Wymienić główne instytucje ustrojowe USA, wyjaśnić w jaki sposób konstytucja amerykańska realizowała w praktyce zasadę Monteskiusza
• Scharakteryzować przebieg wojny o niepodległość USA

Stany Generalne, Konstytuanta, Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, monarchia konstytucyjna, Bastylia, jakobini, gilotyna, dyrektoriat

Ludwik XVI, Maksymilian Robespierre, Georges Danton

1789, 1791, 1793, 1794

• Wymienić główne przyczyny rewolucji we Francji;
• Opisać najważniejsze zasady ideowe rewolucji francuskiej zawarte w Deklaracji Praw Człowiek i Obywatela;
• Omówić rolę Maksymiliana Robespierre`a
• Wskazać charakterystyczne cechy dyktatury jakobińskiej
• Wymienić i ocenić skutki rewolucji francuskiej

Sejm Wielki, stronnictwo patriotyczne, stronnictwo dworskie, stronnictwo hetmańskie,  prawo o miastach, czarna procesja, konfederacja targowicka, order Virtuti Militari, drugi rozbiór Polski,

Stanisław Małachowski, Hugo Kołłątaj, Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski,  Jan Dekert, ks. Józef Poniatowski,

1788-1792, 1791, 1792, 1793

• Wymienić reformy Sejmu Wielkiego;
• Omówić postanowienia Konstytucji 3 Maja;
• Wyjaśnić okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i ocenić jej skutki
• Wymienić najważniejsze bitwy wojny w obronie konstytucji 3 Maja
• Wskazać na mapie zmiany terytorialne po II rozbiorze Rzeczpospolitej

Naczelnik, insurekcja, kosynierzy, Uniwersał połaniecki,

Tadeusz Kościuszko, Jan Kiliński, Jakub Jasiński,

1794, 1795

• Wymienić cele powstania kościuszkowskiego
• Przedstawić przebieg powstania kościuszkowskiego
• Wymienić skutki powstania kościuszkowskiego
• Wskazać na mapie zmiany terytorialne po III rozbiorze
• Omówić wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku Rzeczpospolitej

Pojęcia

Postacie

Daty

Umiejętności

Konsulat, zamach stanu, Kodeks Napoleona, konkordat, blokada kontynentalna, hegemonia, Związek Reński

Napoleon Bonaparte

1804, 1805, 1807, 1812, 1813, 1815.

• Omówić sytuację międzynarodową i wewnętrzną Francji w okresie napoleońskim
• Opisać przebieg wojen napoleońskich
• Wymienić skutki wyprawy Wielkiej Armii na Rosję
• Opisać zmiany w Europie w okresie napoleońskim w zakresie stosunków społeczno-gospodarczych i politycznych

Legiony Polskie, Księstwo Warszawskie,

Jan Henryk Dąbrowski, Józef Wybicki, ks. Józef Poniatowski, Fryderyk August

1797, 1807, 1809, 1815

• Omówić okoliczności utworzenia Legionów Polskich i Księstwa Warszawskiego
• Opisać ustrój i terytorium Księstwa Warszawskiego
• Ocenić politykę Napoleona wobec sprawy polskiej oraz postawę Polaków wobec Napoleona

Kongres, kongres wiedeński „tańczący kongres”, zasada restauracji, zasada legitymizmu zasada równowagi europejskiej, Związek Niemiecki, Święte Przymierze

Aleksander I

1815

• Omówić zasady i postanowienia kongresu wiedeńskiego
• Wymienić decyzje kongresu w sprawie polskiej

Rewolucja przemysłowa, industrializacja, urbanizacja, metropolia, kapitaliści, proletariat

J. Watt, S. Morse, D. Mendelejew, K. Darwin, M. Skłodowska-Curie, L. Pasteur, T. Edison, G. Bell, bracia Lumiere, I. Łukasiewicz, bracia Wriht, A. Nobel, A. Einstein

• Wymienić charakterystyczne cechy rewolucji przemysłowej
• Podać przykłady pozytywnych i negatywnych skutków procesu uprzemysłowienia, w tym dla środowiska naturalnego
• Wymienić najważniejsze wynalazki i odkrycia XIX wieku oraz wyjaśnić następstwa ekonomiczne i społeczne ich zastosowania
• Opisać zmiany w poziomie życia różnych grup społecznych w XIX w. na podstawie źródeł pisanych, ikonograficznych i statystycznych

Liberalizm, konserwatyzm, idee narodowe, socjalizm utopijny, socjalizm naukowy, komunizm, strajk

A de Tocqueville, J. Stuart Mill, A. Smith, E. Burke, C. de Saint-Simon, R. Owen, K. Marks, F. Engels

• Wyjaśnić główne założenia idei liberalizmu, socjalizmu, oraz idei narodowych w Europie w I poł. XIX wieku

Wiosna Ludów

Józef Bem

1848

• Wymienić przyczyny, przebieg i skutki Wiosny Ludów we Francji, Austrii, Prusach i Włoszech

Pojęcia

Postacie

Daty

Umiejętności

Królestwo Polskie, Królestwo Kongresowe, Wielkie Księstwo Poznańskie, Rzeczpospolita Krakowska, Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Biblioteka Raczyńskich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Bank Polski, Zagłębie Dąbrowskie, Zagłębie Staropolskie, Rada Stanu

Car Aleksander I, Adam J. Czartoryski, Józef Zajączek, Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki, Stanisław Staszic, Stanisław Kostka Potocki, Raczyńscy

1815, 1848

• Wskazać nowy układ granic państw zaborczych na ziemiach polskich po Kongresie Wiedeńskim
• Scharakteryzować ustrój Królestwa Polskiego
• Ocenić osiągnięcia Królestwa Polskiego w gospodarce, kulturze i szkolnictwie

Opozycja legalna, opozycja nielegalna, kaliszanie, Towarzystwo Patriotyczne, Towarzystwo Filaretów, Sprzysiężenie Podchorążych, noc listopadowa, uwłaszczenie

Bracia Niemojowscy, Walerian Łukasiński, Adam Mickiewicz, Piotr Wysocki, car Mikołaj I, w.ks. Konstanty, Józef Chłopicki, Jan Skrzynecki, Jan Krukowiecki, Mikołaj Rybiński, Ignacy Prądzyński, Emilia Plater

1830, 1831

• Omówić działalność organizacji opozycyjnych w Królestwie Polskim
• Wymienić przyczyny wybuchu powstania listopadowego: wewnętrzne i zewnętrzne
• Omówić przebieg i charakter powstania listopadowego
• Wskazać na mapie zasięg powstania listopadowego
• Omówić przyczyny klęski powstania listopadowego i ocenić jego znaczenie dla Polaków

Statut organiczny, noc paskiewiczowska, Wielka Emigracja, emisariusz, Hotel Lambert, Towarzystwo Demokratyczne Polskie, Gromady Ludu Polskiego, cytadela, Bazar, praca organiczna.

Joachim Lelewel, Adam J. Czartoryski, A. Mickiewicz, J. Słowacki, F. Chopin, I. Paskiewicz, Sz. Konarski. E. Dembowski

• Wymienić bezpośrednie i długofalowe skutki powstania listopadowego
• Wskazać państwa europejskie, do których udawali się Polacy po upadku powstania listopadowego
• Scharakteryzować główne nurty i postaci Wielkiej Emigracji
•  

Wiosna Ludów, powstanie krakowskie, rabacja galicyjska

Edward Dembowski, Jakub Szela, Ludwik Mierosławski, Józef Bem

1846, 1848

• Przedstawić przyczyny i skutki rabacji galicyjskiej
• Omówić działania podejmowane podczas Wiosny Ludów na ziemiach polskich
• Scharakteryzować działania zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczpospolitej
• Ocenić postawy Polaków w czasie Wiosny Ludów
•  

Odwilż (wiosna) posewastopolska, Czerwoni, Biali, konspiracyjne państwo polskie, branka, wojna partyzancka, partie

Jarosław Dąbrowski, Andrzej Zamoyski, Aleksander Wielopolski, car Aleksander II, Ludwik Mierosławski, Stefan Bobrowski, Marian Langiewicz, Romuald Traugutt,

1863, 1864

• Omówić przyczyny oraz przebieg powstania styczniowego
• Porównać przyczyny oraz przebieg i charakter powstań narodowych (listopadowe i styczniowe)
• Wskazać na mapie zasięg powstania styczniowego
• Określić znaczenie dekretu o uwłaszczeniu dla klęski powstania

Rusyfikacja, Kraj Przywiślański, noc apuchtinowska, germanizacja, kulturkampf, rugi pruskie, hakata, Komisja Kolonizacyjna, ustawa kagańcowa, strajk szkolny, najdłuższa wojna nowoczesnej Europy,  trójlojalizm, praca u podstaw

Michał Drzymała, Otto von Bismarck,

1901

• Rozróżnić bezpośrednie i długofalowe skutki powstania styczniowego
• Wyjaśnić cele i opisać metody działań zaborców wobec mieszkańców dawnej Rzeczpospolitej
• Scharakteryzować i ocenić zróżnicowane postawy społeczeństwa wobec zaborców
• Porównać warunki życia społeczeństwa w 3 zaborach w 2 połowie XIX wieku uwzględniając możliwości prowadzenia działalności społecznej i rozwoju narodowego

Wielki Proletariat, Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy, Polska Partia Socjalistyczna, Polskie Stronnictwo Ludowe, Narodowa Demokracja

Ludwik Waryński, Ignacy Daszyński Józef Piłsudski, Wincenty Witos, Roman Dmowski, Róża Luksemburg,

• Wymienić partie i ich przywódców ruchu robotniczego (socjalistycznego), narodowego i ludowego (chłopskiego)

Pojęcia

Postacie

Daty

Umiejętności

Trójprzymierze, trójporozumienie, ententa, państwa centralne, kocioł bałkański

• Wymienić główne przyczyny narastania konfliktów pomiędzy mocarstwami europejskimi na przełomie XIX i XX wieku oraz umiejscowić je na mapie politycznej świata i Europy

Wojna błyskawiczna, wojna pozycyjna, gazy bojowe, karabiny maszynowe, czołgi

Franciszek Ferdynand Habsburg

28.06.1914

• Wskazać na mapie linie frontu na wschodzie i zachodzie w 1914 i 1918 r.
• Scharakteryzować specyfikę działań wojennych ze szczególnym uwzględnieniem nowych środków technicznych
• Omówić najważniejsze bitwy stoczone podczas I wojny światowej
• Wymienić państwa walczące w czasie I wojny po stronie państw centralnych i ententy

Traktat  brzeski, nieograniczona wojna podwodna,  traktat wersalski

Woodrow Wilson

03.1918, 11.11.1918, 06.1919

• Przedstawić postanowienia i skutki traktatu brzeskiego
• Wymienić skutki I wojny światowej
• Omówić postanowienia traktatu wersalskiego

Rewolucja lutowa, rewolucja październikowa (przewrót październikowy), bolszewicy

Mikołaj II, Włodzimierz Lenin

03.1917, 11.1917

• Wyjaśnić polityczne i społeczno-gospodarcze przyczyny wybuchu rewolucji w Rosji w 1917 r.
• Omówić okoliczności przejęcia władzy przez bolszewików w Rosji
• Opisać bezpośrednie następstwa rewolucji lutowej i październikowej dla Rosji oraz Europy

Legiony Polskie, Legion Puławski, Błękitna Armia, Kryzys przysięgowy, orientacja prorosyjska, orientacja proaustriacka

Józef Piłsudski, Roman Dmowski, Józef Haller

1914

• Opisać poglądy zwolenników różnych polskich orientacji politycznych
• Ocenić wysiłek zbrojny Polaków

Akt 5 Listopada, Orędzie Wilsona

Ignacy Paderewski

1916, 1918

• Scharakteryzować stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej
• Wymienić postanowienia traktatu wersalskiego w sprawie polskiej